Intrinsieke waarde
Het begrip intrinsieke waarde wordt gebruikt als aanduiding voor de waarde van ‘het ding als zodanig’. Er zijn dikke boeken over geschreven, maar het is noodzakelijkerwijze een controversieel begrip omdat het twee ideeën combineert die elkaar uitsluiten. Deze stijlfiguur heet oxymoron. Oxymorons zijn vaak diepzinnig of grappig. Liefhebbers verzamelen daarom oxymorons en publiceren lijsten op internet, met voorbeelden zoals kunstmatige intelligentie, zwart goud en levend fossiel.
Hoe vreemd de combinatie intrinsieke waarde eigenlijk is, blijkt als we de twee begrippen afzonderlijke bekijken. Het woord intrinsiek wijst naar de ‘innerlijke’ eigenschappen van een object. Intrinsieke eigenschappen van een gouden munt zijn bijvoorbeeld de massa, het goudgehalte en de vorm. Het betreft objectieve beschrijvingen. Bij waarde gaat het juist om een waardering. Een beoordelaar kent waarde toe aan iets in de context van een bepaald gebruik. De waarde van iets is dus per definitie niet innerlijk of intrinsiek, maar afhankelijk van een context buiten het beoordeelde object.
Nu zou je de toevoeging ‘intrinsiek’ ook kunnen beschouwen als een poging de waarde aan te geven die dingen hebben zonder waardering door mensen. Dus een soort waarde van alle dingen in de natuur voor die natuur. Maar welke waarde hebben alle dingen dan gemeenschappelijk? Dat is wellicht hun waarde als vereffenaars van gradienten in het heelal. Zo bezien is de waarde van een waterval het vergemakkelijken van waterstroming van hoog naar laag. De waarde van een plant is dan het faciliteren van de degradatie van energie uit zonlicht naar waterdamp. En de waarde van mensen? Wij mensen zijn fanatieke vereffenaars! Terwijl we onze cultuur onderhouden, verbranden we fossiele energie, verspreiden ertsen, kappen bossen en voeren oorlog. Wij zijn bewonderenswaardig goed in het creëren van rommel. Precies daarom zijn we voor de natuur van onschatbare intrinsieke waarde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten