Veerkracht
Het begrip veerkracht (resilience) geeft aan dat een systeem flexibel kan reageren op een verstoring zonder wezenlijk te veranderen in organisatie en functioneren. Als je een stalen veer indrukt en weer los laat, veert hij terug. Een hagedis die zijn staart verliest krijgt een nieuwe. Na kappen van een bos groeien er opnieuw bomen. Al deze voorbeelden lijken op veerkracht. Maar zijn ze dat wel?
Tijdens het indrukken of uittrekken van een stalen veer blijven de verbindingen tussen de ijzerdeeltjes intact terwijl de spanning op de verbindingen toeneemt. Meer opgebouwde spanning betekent meer veerkracht. De nulsituatie is een ontspannen veer. Bij te grote spanning, laten de verbindingen tussen de ijzerdeeltjes los en vervormt de veer.
Een organisme kun je niet spannen als een ijzeren veer, maar wel stressen. Stress bouwt op als het organisme verder wordt weggeduwd van zijn optimale fysiologie, bijvoorbeeld door extreme temperatuur, vochtigheid, voeding, etc. Het organisme gebruikt energie om stress te weerstaan of zich aan te passen. Weerstaan geldt als veerkracht, aanpassing niet. De nulsituatie is een optimaal functionerend organisme. Bij teveel stress treedt onherstelbare fysiologische schade op en sterft het individu.
Een bos spannen als een veer kan niet, want bomen zijn niet veerkrachtig verbonden zoals ijzerdeeltjes. Een bos heeft ook geen regulatie gericht op een optimale fysiologie, zoals een organisme. Anders dan bij een veer of organisme is er dus geen nulsituatie. Er is wel ontwikkeling naar meer of minder biomassa door groei of sterfte van de vegetatie. Deze ontwikkeling vertegenwoordigt geen veerkracht maar successie en omvat ook veranderingen in soortensamenstelling. Er is geen kritische ondergrens voor successie, behalve het verdwijnen van de laatste plant. Na verstoring kunnen beperkende omgevingsfactoren de successie soms terugleiden naar bepaalde plantengemeenschappen met een kenmerkend maximaal biomassaniveau.
De veer, het organisme en het bos: ze zijn allemaal flexibel maar niet allemaal veerkrachtig.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten